Pokonaliśmy wiele przeszkód i rozwiązaliśmy niejeden problem
Jeszcze zanim w dniu 19 kwietnia 1991 r. Sejm uchwalił ustawę o samorządzie pielęgniarek i położnych, grupa toruńskich pielęgniarek i położnych – entuzjastek, dysponująca wielkim zapałem, jeszcze większym zaangażowaniem i zupełnym brakiem doświadczenia, powołała wojewódzki Komitet Organizacyjny w Toruniu, który budował krok po kroku zręby samorządu – zaczynając od zaopiniowania projektu wspomnianej wyżej ustawy. „Ustawa ta dała początek nowej erze w pielęgniarstwie polskim. Został utworzony – pierwszy w tej części Europy – samorząd zawodowy pielęgniarek i położnych. Brak było nam wzorców, uczyliśmy się samorządności od podstaw” – tymi słowami Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Toruniu Maria Matusiak rozpoczęła sprawozdawczo-wyborczy V Okręgowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych.
Trudne początki, nowatorskie inicjatywy
Pracę w I kadencji samorządu trudno porównać z czymkolwiek: pierwsza koperta, pierwszy długopis, pierwsza maszyna do pisania… Początki działalności Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Toruniu to odkrywanie i torowanie drogi rozwoju nowo powstałej organizacji. Rozpoznanie problemów zawodowych członków samorządu wymagało ich rozwiązywania poprzez realizację uchwał zjazdowych, uchwał Rady i Prezydium. Oprócz działalności zapisanej w ustawie ważnym zadaniem było budowanie struktury organizacyjnej odpowiedniej do wyznaczonych celów.
Trwały poszukiwania siedziby. Wielkiego wsparcia udzieliło samorządowi Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, a szczególnie jego przewodnicząca Ewelina Piłat, zapraszając go do swojej siedziby. Po kilku miesiącach Urząd Miasta Torunia użyczył na działalność Izby pomieszczenia przy ulicy Podmurnej 15 pomagając w jego adaptacji. Kolejny adres to malownicze zabytkowe spichrze przy ulicy Mostowej. Wreszcie swoje miejsce Izba w Toruniu znalazła przy ulicy Szosa Chełmińska.
Okręgowa Rada I kadencji podejmowała szereg działań na rzecz poprawy sytuacji pielęgniarek i położnych. Odnosiły się one głównie do zmian strukturalnych w ochronie zdrowia w ówczesnym województwie toruńskim, niezatrudniania pielęgniarek i położnych na stanowiskach pracy niezwiązanych z zawodem, stworzenia stanowiska Pielęgniarki Wojewódzkiej, utrzymania Wojewódzkiego Ośrodka Doskonalenia Kadr Medycznych (WODKM), szkół medycznych, w tym Zespołu Szkół Medycznych w Toruniu. Popierano członków samorządu przystępujących do wyborów do samorządów terytorialnych, nalegano na przyspieszenie prac legislacyjnych w Sejmie nad projektem ustawy o zawodzie pielęgniarki i zawodzie położnej. Prowadzono protesty w kwestiach płacowych, zubożenia naszych grup zawodowych, fikcyjnego bezrobocia.
Samorząd jako nowo powstała organizacja starał się nawiązać współpracę z innymi samorządami, administracją rządową i szkołami. W sprawach dużej wagi nie było najgorzej, natomiast sporo zachodu wymagało np. uzyskanie numeru telefonicznego, założenie konta w banku – w tamtych czasach nie było to łatwe. Nabieraliśmy jednak doświadczenia, by jak najlepiej realizować powierzone nam zadania. Chyba nam się udało. Pokonaliśmy wiele przeszkód i rozwiązaliśmy niejeden problem, ale wciąż dużo przed nami.
Bardzo ważną, nowatorską inicjatywą – jak na tamte czasy – było utworzenie przez Okręgową Radę Pielęgniarek i Położnych w Toruniu Zespołu Opieki Paliatywnej – Hospicjum „Światło” (uchwała z dnia 2 czerwca 1993 r.). Było to trudne przedsięwzięcie, wymagało wielu rozmów i starań, zdobycia środków, wyposażenia, organizacji opieki. Pierwszym dyrektorem Hospicjum „Światło” została Janina Mirończuk, a od 2010 roku dyrektorem jest Tomasz Krzysztyniak (na czas sprawowania funkcji Przewodniczącego ORPiP pełniącym obowiązki jest Jacek Kubiczak). Dzisiaj Hospicjum im. Jana Pawła II (dawniej „Światło”) to marka. W 2015 roku otrzymało tytuł „Supermedicus” przyznany przez Warszawską Izbę Przedsiębiorców. Od 2015 roku skutecznie ubiega się o środki z Funduszy Europejskich. Dzięki nim ukończyliśmy budowę nowej siedziby, realizujemy projekt centrum koordynowanej opieki medycznej, rozpoczynamy projekt poprawiający ergonomię pracy pracowników hospicjum.
W I kadencji utworzyliśmy Szkołę Ratownictwa Medycznego dla członków samorządu, prowadzącą kursy doskonalące finansowane w 75% z budżetu Izby. Cieszyły się one wielkim powodzeniem.
Działania Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych przyczyniły się do utrzymania oddziału położniczo-ginekologicznego i noworodkowego przy likwidowanym II Wojskowym Szpitalu Rehabilitacyjnym, co pozwoliło zapobiec zwolnieniom grupowym.
Otwierając XV Okręgowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych Bogumiła Bałuta mówiła: „III kadencja była czasem niezwykle trudnym, niejednorodnym, bodajże najtrudniejsza z dotychczasowych. Po okresie pełnym euforii z powstania i powołania ustawą samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych oraz uchwalenia ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej nastąpiło umacnianie oraz ugruntowywanie naszej świadomości i pozycji”. III kadencja to także okres reform w ochronie zdrowia, pogarszania się sytuacji ekonomicznej i zawodowej całego środowiska medycznego. To czas akcji protestacyjnych i głodówek.
Samorząd stawia na podnoszenie kwalifikacji
Ważnym zadaniem samorządu jest tworzenie warunków do podnoszenia kwalifikacji zawodowych jego członków. Działający dotąd WODKM został w 1993 roku zlikwidowany, lecz Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych podjęła decyzję o realizacji szkoleń zaplanowanych przez ośrodek. W porozumieniu z Wojewódzkim Szpitalem Zespolonym i Wydziałem Zdrowia Urzędu Miasta w Toruniu Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Toruniu zajęła się prowadzeniem szkoleń – mimo braku uprawnień. W 1994 roku Lekarz Wojewódzki powołał ośrodek kształcenia, ale koszty jego działalności obciążały Izbę. Dopiero gdy w 2008 roku zmieniła ona siedzibę, powstała możliwość zorganizowania ośrodka kształcenia oraz pozyskania środków. Przed ten czas, mimo braku podstawy prawnej, Okręgowa Rada inicjowała szkolenia, informowała o szkoleniach na terenie kraju. Partycypowała w kosztach ponoszonych przez członków. W roku 2009 na mocy uchwały Okręgowej Rady z dnia 10 grudnia 2008 r. powstał Dział Kształcenia Podyplomowego w Okręgowej Izbie Pielęgniarek i Położnych. Od początku jego pracą kieruje Wiesława Majewska. Ośrodek dysponuje dwiema salami dydaktycznymi (na 25 i na 40 osób), od 2015 roku korzysta też z sali dydaktycznej Hospicjum im. Jana Pawła II. W 2019 roku ośrodek obchodził 10-lecie. W tym czasie w ośmiu edycjach specjalizacji przeszkolono 230 osób, w 10 edycjach kursów kwalifikacyjnych uczestniczyło 217 osób, 61 edycji kursów specjalistycznych miało 1275 słuchaczy, a 30 edycji kursów dokształcających – 765. Ośrodek może pochwalić się wysoką „zdawalnością” państwowego egzaminu specjalizacyjnego. W latach 2012–2013 ośrodek realizował projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej „Wzrost umiejętności i kwalifikacji w zakresie świadczenia usług opiekuńczych nad osobami starszymi”, w którym uczestniczyło 190 pielęgniarek i pielęgniarzy. Wspólnie z OIPiP w Bydgoszczy prowadziliśmy bezpłatne szkolenia w ramach projektu „Nowe kwalifikacje w pielęgniarstwie i położnictwie” dla ok. 230 osób z terenu OIPiP w Toruniu.
Okręgowa Rada każdego roku doposaża Ośrodek w nowy sprzęt dydaktyczny. Mamy nowoczesne fantomy do badania fizykalnego i zaawansowanych czynności resuscytacyjnych, defibrylator i kardiomonitor do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. W 2017 roku wyremontowano siedzibę Izby, sale dydaktyczne wyposażono w nowoczesny sprzęt audiowizualny. Powiększono zaplecze socjalne. Od 2016 roku słuchacze szkoleń specjalizacyjnych korzystają z prenumeraty „Magazynu Pielęgniarki i Położnej” finansowanej przez ośrodek kształcenia. Kadra dydaktyczna ośrodka to wykwalifikowani specjaliści w dziedzinach pielęgniarstwa i medycyny. Staże realizowane są w placówkach o najwyższych stopniach referencyjności pod opieką praktyków z doświadczeniem i wiedzą.
Od 2021 dzięki współpracy z Wyższą Szkołą Gospodarki Kolegium Nauk Medycznych Wydział Pielęgniarstwa i Położnictwa w Toruniu Ośrodek korzysta z sal dydaktycznych Centrum Symulacji Medycznej, co wpływa na jakość kształcenia.
Każda kadencja miała pewien główny nurt
Oprócz bieżącej, ustawowej działalności i wykonywaniu zadań przejętych od administracji państwowej, każda kadencja charakteryzowała się czymś szczególnym.
Działalności I i II kadencja to głównie budowanie struktur samorządu, przedstawianie problemów i poszukiwanie ich rozwiązań, umacnianie samorządności, udział w tworzeniu aktów prawnych dotyczących zawodu pielęgniarki i położnej. II kadencja to uchwalenie w 1996 roku ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej (posłem sprawozdawcą w Sejmie była pielęgniarka z naszego okręgu Krystyna Sienkiewicz) oraz udział w pracach nad stworzeniem kodeksu etyki zawodowej i standardów praktyki.
III kadencja to zmiany systemowe w ochronie zdrowia, zmiana systemu finansowania opieki zdrowotnej. Powstały Kasy Chorych, zmieniły się zasady podziału środków na świadczenia medyczne, zaczęły działać pierwsze indywidualne praktyki pielęgniarskie i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej.
IV kadencja – przystąpienie do Unii Europejskiej. Okręgowe Izby otrzymały nowe obowiązki związane z wzajemnym uznawaniem kwalifikacji zawodowych. Pielęgniarki i położne zaczęły podejmować pracę poza krajem, do czego potrzebne były zaświadczenia potwierdzające ich kwalifikacje i przebieg pracy zawodowej. W latach 2003–2007 OIPiP w Toruniu wydała 120 takich dokumentów.
V kadencja to tworzenie ośrodka kształcenia podyplomowego w strukturach Izby oraz dbanie o rozwój hospicjum „Światło” (obecnie hospicjum im. Jana Pawła II).
VI kadencja to szeroko zakrojone działania z partnerami na rzecz poprawy warunków pracy i płacy pielęgniarek i położnych VII kadencja to ukierunkowanie się na rozwój, budowanie silnych relacji z partnerami oraz dążenie do wykorzystanie środków funduszy europejskich do budowania prestiżu zawodowego.
W marcu 2018 roku Okręgowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych w Toruniu zobowiązał ORPiP do podjęcia działań w celu utworzenia wydziału pielęgniarskiego i położniczego w Toruniu. Nawiązano współpracę z Wyższą Szkołą Gospodarki w Bydgoszczy, w wyniku której powstało Kolegium Nauk Medycznych Wydział Pielęgniarstwa i Położnictwa w Toruniu. Pierwszy nabór odbył się w semestrze letnim 2019 roku, na pierwszy rok studiów licencjackich pielęgniarskich przyjęto 50 osób; rozpoczęto nabór na studia drugiego stopnia.
Konferencje, patronaty, akcje, spotkania
We współpracy z Wyższą Szkołą Gospodarki zorganizowano pierwszą konferencję naukową „Zdrowie Publiczne”, która ma się odbywać cyklicznie co roku w październiku. Od początku istnienia Hospicjum „Światło” Okręgowa Rada propaguje ideę hospicyjną i wiedzę z tego zakresu. Od 2000 roku wspólnie z Centrum Konferencji i Wystaw Expo-Andre organizowana jest Ogólnopolska Konferencja Medycyny Paliatywnej, która w 2020 roku będzie miała jubileuszową 20. edycję. Towarzyszy jej Ogólnopolskie Forum Onkologii i Psychoonkologii, wystawa sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego i ratowniczego, a od 2019 roku Ogólnopolskie Forum Ratownictwa Medycznego i Pielęgniarstwa Ratunkowego.
Okręgowa Rada co roku patronuje akcji społecznej związanej z profilaktyką raka piersi i nowotworów kobiecych. Rokrocznie aktywnie uczestniczy w realizacji inicjatywy WHO na rzecz bezpieczeństwa pacjenta „Higiena rąk to bezpieczna opieka”. Od stycznia 2017 roku organizowane są spotkania z cyklu „Pielęgniarstwo, Położnictwo po Godzinach (PPG)”, poświęcone m.in. zagadnieniom funkcjonowania zawodowego i rozwoju osobistego pielęgniarek i położnych oraz pogłębianiu więzi przedstawicieli naszych profesji.
Dla uczczenia 25. rocznicy powstania samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych został wybity medal. Na awersie widnieje logo OIPiP w Toruniu oraz panorama miasta, na rewersie – mapa zasięgu działania Okręgowej Izby. Medalem odznaczane są pielęgniarki i położne, które mają najdłuższy staż pracy w zawodzie oraz pracują na rzecz samorządu zawodowego.
Trochę danych i podsumowanie
Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Toruniu zrzesza 3900 pielęgniarek i 490 położnych. Oto kolejni Przewodniczący Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych:
1. Maria Mateusiak, Przewodnicząca I i II kadencji (lata 1991–1995 i 1995–1999). Od początku swojej drogi zawodowej związana z oddziałem klinicznym nefrologii, diabetologii i chorób wewnętrznych w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Toruniu.
2. Bogumiła Bałuta, Przewodnicząca w III, IV i VI kadencji (lata 1999–2003, 2003–2007 i 2011–2015), obecnie na emeryturze.
3. Renata Gargała, Przewodnicząca V kadencji (lata 2007–2011), obecnie na emeryturze.
4. Tomasz Krzysztyniak, przewodniczący VII kadencji (lata 2015–2023). 22 marca 2023 roku wybrany na na kolejna kadencję (2023-2027)
Członkowie naszej Izby od początku uczestniczą w pracach Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, jej organów oraz działających przy niej komisjach problemowych.
Samorząd zawodowy angażuje się we wszystkie działania na rzecz ochrony interesów naszej grupy i poszukiwania rozwiązań problemów wynikłych z dokonujących się przekształceń – i tak jest do dziś. Cieszymy się z poprawy warunków finansowych (choć wciąż nie do końca satysfakcjonujących), z ustabilizowania kształcenia zawodowego na poziomie wyższym i dużych możliwości doskonalenia zawodowego, a także – ze zrównania uprawnień zawodowych pielęgniarek w krajach Unii Europejskiej. Obecny samorząd musi jednak sprostać kolejnym wyzwaniom: malejącej liczbie pracujących pielęgniarek i położnych, coraz wyższej średniej wieku i umiarkowanego zainteresowania kształceniem w tych zawodach.
Nasza wieloletnia walka o dobre prawo sytuujące zawody pielęgniarki i położnej w systemie i regulujące wykonywanie zawodu wymaga mocnych argumentów i dużej determinacji. Nie byłoby tego wszystkiego, gdyby nie zdeterminowany zespół ludzi, który przez te wszystkie lata miał i wdrażał w życie swoje wizje. Przed nami dużo do zrobienia, ale nie tracimy zapału, mając już plany na kolejne 25 lat samorządu.
